Znameniti Zlatiborci, nastojaćemo da se vratimo kroz vreme i iz istorije izdvojimo najznačajnija imena, i otrgnućemo od zaborava, ratnike, naučnike, lekare, književnike, političke i verske delatnike, rođene po zlatiborskim selima, čiji se rad kasnije nadaleko čuo. Istažićemo i ko su bile znamenite žene ovog kraja.
U serijalu „Likom i delom zadužili Zlatibor“ nastojaćemo da od zaborava otrgnemo naučnike, lekare, književnike, političke i verske delatnike, hajduke, ustanike, ratnike, istaknute žene, rođene po zlatiborskim selima, a njihov rad se kasnije nadaleko čuo.
Javnosti ćemo predstaviti priče, intervjue, članke o značajnim ljudima koje su uticali na razvoj Zlatibora i opštine, njihov doprinos ulaganju u velike projekte po kojima se ova lokalna samouprava prepoznaje.
U serijalu – Znameniti Zlatiborci – predstavićemo ove ličnosti:
- Mihailo Ćupović, pesnik,
- Prota Milan Smiljanić,
- Dobrila Smiljanić,
- Đeneral Krsta Smiljanić, Prvi rat, proslavljeni ratnik, Zlatiborac
- Miladin Pećinar, naučnik, profesor univereziteta 1893-1973. rođen u selu Ljubiš
- Mihailo Radović (1759—1822) jedan od organizatora ustanka u užičkom kraju, 1804. godine i učesnik Prvog i Drugog srpskog ustanka
- Miladin Pećinar, naučnik, profesor univereziteta 1893- 1973. rođen u selu Ljubiš
- Mihailo Radović (1759—1822) jedan od organizatora ustanka u užičkom kraju, 1804. godine i učesnik Prvog i Drugog srpskog ustank
- Govorićemo o porodici Đenić, drugim znamenitim ljudima, prvim turistima na Zlatiboru, osvrtuti se na aktuelni trenutak.
O socijaldemokrati i ratniku Dimitriju Tucoviću
Rođen je 1. maja 1881. godine u zlatiborskom selu Gostilju. Pretpostavlja se da su Tucovići u ovaj kraj stigli iz Crne Gore, a prezime su dobili što su se doseljenici potucali jedno vreme dok se nisu smestili u užički kraj. Drugo tumačenje o prezimena Tucović jeste da su se bavili zanatom tucanja volova i ovnova.
Pouzdano se zna, Tucovići su bili stara užička sveštenička porodica. Pop Jevrem, Dmitrijev otac, najpre je bio učitelj u Arilju, tamo se upoznao sa Jefimijom, kćerkom, Jovana Cicvarića, užičkog trgovca. Kada se zapopio Jevrem je dobio parohiju u zlatiborskom selu Gostilju. Zlatiborci su lepo primili popa, ali i popadiju Jefimiju koja je za ondašnji narod do kraja života ostala mlada, to joj je bio nadimak do smrti. „Mlada“ je pomagala komšiluku, bolesnima, starima.
Tucovići su imali devetoro dece. Najstariji Kosta umro je u trećoj godini, a srednji Čedomir u 4. razredu Realke. Najmlađa je bila kćerka Dragica koja je umrla osamdesetih godina prošlog veka. Dimitrije je 1894. upisao Realku u Užicu, a već u to vreme ova obrazovna ustanova bila je središte srpske socijalističke misli.
Uveliko su se čitale zabranjene knjige Vase Pelagića, Svetozara Markovića, Mite Cenića… Delovala je đačka družina „Napredak“ čiji je jedan od osnivača bio Drgiša Lapčević. Tu Dimitrije sreće Radovana Dragovića koji je bio u 4. razredu Relake, od njega dobija prve socijalističke knjige, i saznaje pojedinosti o delovanju međunarodnog radničkog pokreta.
Kada Dragović odlazi za Beograd, Dimitrije postaje centralna ličnost družine „Napredak“ koja je delovala do 1897. kada je zabranjena. Sledeće godine u vreme vlade dr Vladana Đorđevića, ukinuta je Realna gimnazija u Užicu, a u znak protesta, Tucović i drugi đaci istakli su veliku crnu zastavu i protestne parole na njenom krovu.
Šesta sahrana Dimitrija Tucovića
Pre nekoliko godina aktuelizovano je ponovo ime Zlatiborca, Dimitrija Tucovića, kada su nerazumnom odlukom opet izmešteni njegovi posmrtni ostaci. Kažu, bila je to šesta sahrana poznatiog srpskog socijaldemokrate, heroja Velikog rata.
Prvi put sahranjen je 20. novembra 1914,vojnik Vlajko Martinović sahranio ga je na mestu pogibije blizu lajkovačkog sela Ćelije, pored puta koji vodi iz Lazarevca ka Rudniku, ispod velikog hrasta.
Ostalo je zabeleženo kako su vojnici pre sahranjivanja pretražili Tucovićevu uniformu i našli tri pisaljke, jednu novčanicu od deset dinara i ratni dnevnik . Na stablu hrasta vojnici su napisali: “Ovde počiva Dimitrije Tucović, socijalisitčki borac za narodnadela”.
Nedugo posle ove sahrane, stolar Milenko Marković, napravio je drveni sanduk i teloDimitrija Tucovića preneto je u selo Šušnjar, na groblje. Okupacione vlasti su 1916. naredile da se formiranjem vojničkog groblja u Lazarevcu sahrane poginuli u Kolubarskoj bici. Tokom noći u strogoj tajnosti Milisav Gavrilović podigao je kameni spomenik na kome je pisalo:
”Dimitrije Tucović, poginuo 1914.” Polovinom 1939. po odobrenju ministrastva Kraljevine Jugoslavije započeta je ekshumacija zemnih ostataka srpskih i austrougarskih vojnika sa vojničkog groblja, pa je telo Tucovića u specijalnom metalnom sanduku preneto u kriptu crkve Svetog Dimitrija u Lazarevcu.
Sa tog mesta 1949. njegovi posmrtni ostaci premešteni su na Slaviju. Pesnik Ljubivoje Ršumović se protivio izmeštanju spomenika sa Slavije. On je u srodstvu sa Tucovićem preko babe Jovanke koja je iz Tucovića: “I danas kod mene postoji jedan tonski snimak u kome moja baka Jovanka objašnajva kako su pred njenu udaju čekali Dila da dođe iz Beogarada i da je on iz kuće preda mom dedi Stevanu”.
Ršumović, rodom iz susednog zlatiborskog sela Ljubiša, dodaje: “U našem narodu se veruje da ne valja premeštati nečije zemne ostatke sa mesta gde su sahranjeni.Tako nešto nikada nikome nikakvog dobra nije donelo”.
Istoričari imaju različit pristup
Regaovanja na odluku da se Tucović „izmesti sa Slavije su različita. Stariji građani prosto ne mogu da zamisle ovaj deo Beogarad bez spomenika, mlađima je svejedno gde će biti, jer i ne znaju mnogo o Tucoviću. I istoričari imaju različit pristup.
Profesorka Ljubinka Trgovčević vidi ovo kao stvaranje distance prema svemu što je donela socijaldemokratija Srbiji: „Dimitrije Tucović je simbolično bio na tom mestu s obzirom da je postojala kafana“Slavija“ i da se trg tako zove, što je ustvari na neki način bilo mesto utemeljenja onoga što je postojalo, a to je jugoslovenska država, dakle, slovenska jedna država.
Zbog toga mislim da je to veliki otklon prema svemu što podseća na levicu i što podseća na prisuistvo tih ideja na prostoru današnje Srbije.
U svakom slučaju upravo Dimitrije Tucović i uopšte ta čitava grupa socijaldemokrata koja je imala kritičan odnos prema nekoj vrsti imperijalnih planova Srbije, posebno u odnosu na Albance, došla je u pitanje. Dakle, to je nešto što mi želimo potpuno da potisnemo iz naše istorijske svesti“, navodi Trgovčevićka.
Istoričar Čedomir Antić ima drugačiji stav, on ocenjuje da sve zahteva jednu ozbiljnu debatu. Antić dodaje: „Prvo loše je mesto na Salviji za grob i nisu to uradili kako treba komunistički planeri. Mislim da Slaviju treba rekonstruisati, ona nije više što je bila pre 30 godina. E, sada gde treba da bude Tucovićev spomenik, možda je Aleja zaslužnih građana najbolje rešenje?“
