Kadinjača i bitka koja se odigrala 29. novembra označila je kraj Užičke republike koja je trajala od 24. septembra do 29. novembra 1941. godine. U bici je izginuo čitav Radnički bataljon, dok su Nemci imali dva mrtva. Tito se jedva spasio. Partizanski ranjenici su uhvaćeni i poubijani.
Kadinjača – 29. novembar 2022. godine
Državnom ceremonijom, parastosom, polaganjem venaca i odavanjem pošte poginulima na Kadinjači, Odbor Vlade za negovanje tradicija oslobodilačkih ratova Srbije, Grad Užice i užički Narodni muzej obeležili su 81. godišnjicu bitke na Kadinjači.
– Užice pamti 29.novembar 1941.godine i sa dužnim poštovanjem odaje poštu borcima Radničkog bataljona Užičkog partizanskog odreda koji su, na današnji dan, pre 81 godinu, na brdu Kadinjača, položili svoje živote braneći odstupnicu Vrhovnom štabu NOPOJ-a, partizanskim odredima i partizanskoj bolnici, – istakla je obraćajući se prisutnima gradonačelnica Užica dr Jelena Raković Radivojević.
Parastos žrtvama služili su sveštenici užičke crkve. Pored gradonačelnice Užica dr Jelena Raković Radivojević, govorili su: general Ljubiša Diković član predsedništva SUBNOR-a Srbije i Nikola Selaković, ministar za rad, zapošljavanje boračka i socijalna pitanja Vlade Republike Srbije. Načelnik Generalštaba Vojske Srbije general Milan Mojsilović predvodio je delegaciju Ministarstva odbrane i Vojske Srbije prilikom polaganja venaca na Spomen-kosturnicu.
Vence i cveće su položili delegacije Ministarstva za rad, zapošljavanje boračka i socijalna pitanja Vlade RS, Ministarstvo odbrane i Vojska Srbije, Grad Užice, načelnik Zlatiborskog upravnog okruga, Gradska opština Sevojno i Bajina Bašta, porodice poginulh boraca, GO Socijalističke partije Srbije, SUBNOR Srbije, SUBNOR Užice, Požega, Ljig, Valjevo, Velika Plana i Šid, UBNOR Bajina Bašta i Barajevo, Vojni penzioneri Užice, Udruženje veterana Užice, Udruženje Major Kosta Todorović, Udruženje Užičana u Beogradu, Udruženje Prva proleterska i Komunisti Srbije.
Kadinjača – značajan je datum naše istorije
Bitka na Kadinjači podseća na herojstvo, stradanje, značajan je datum naše istorije, svake godine se služi pomen i parastos, polažu venci herojima bitke koja je označila kraj Užičke republike, prve slobodne teritorije u porobljenoj Evropi.
Bitka na Kadinjači je bila više žrtvovanje nego odbrambena akcija. Tom prilikom izginuli su gotovo svi borci Radničkog bataljona, štiteći odstpunicu Vrhovnog štaba koji se povlačio od Užica preko Zlatibora prema Sandžaku.
Radnički bataljon, sastavljen iz tri čete (Pekarska, Krojačko-obućarska i Tkačka – ukupno oko 270 boraca), stigao je noću sa 28. na 29. novembar na prevoj Kadinjaču. Borcima Radničkog bataljona izdato je naređenje da ne otvaraju vatru dok nemačke snage ne priđu blizu partizanskih položaja, pisali smo i svake godine na ovaj datum podsećamo.
Bitka na Kadinjači počela je u rano jutro 29. novembra i trajala nekoliko sati. Izginuo je čitav Radnički bataljon sa komandantom Andrijom Đurovićem, komandantom Užičkog NOPO-a Dušanom Jerkovićem i političkim komesarom Posavskog NOPO-a Borom Markovićem.
Nemačke snage su prešle preko Kadinjače i uveče stigle u Užice. Vrhovni štab je sa oko 1.500 boraca prešao Uvac i otišao u Sandžak.
Poraz partizanskih snaga na Kadinjači za novoosnovani pokret otpora imao je katastrofalan značaj. Bitka na Kadinjači označila je kraj Užičke republike koja je trajala od 24. septembra do 29. novembra 1941. godine. U bici je izginuo ceo Radnički bataljon, dok su Nemci imali dva mrtva.Tito se jedva spasio. Partizanski ranjenici su uhvaćeni i poubijani.
O ovom značajnom događaju naše istorije svedoče i stihovi Slavka Vukosavljevića:
„Ko te Užice ne bi voleo i bol i radost bio si grade,
i ko bi tebe sad preboleo bunom zasejan crveni sade.
Rođena zemljo, jesi li znala, tu je poginuo bataljon ceo,
Crvena krv je procvetala, kroz snežni pokrov, hladan i beo.„
Kadinjača – Spomen kompleks
Spomen kompleks Kadinjača – Među spomenicima u Užicu i okolini posebno se ističe memorijalni kompleks na Kadinjači, udaljen 14 kilometara od grada. Spomenik je posvećen borcima užičkog Radničkog bataljona, Posavcima i Orašanima koji su se žrtvovali 29. novembra 1941. godine štiteći odstupnicu glavnini partizanskih snaga iz Užica prema Raškoj oblasti.
U znak sećanja na otpor branilaca Užica, 1952. godine otkriven je Spomenik – piramida pod kojim se nalazi kosturnica u kojoj su smešteni posmrtni ostaci većine boraca izginulih na Kadinjači.
Godine 1979. otkriven je novi spomenički kompleks, kada je Radnički bataljon odlikovan Ordenom narodnog heroja. U autentičnom prostoru bitke na Kadinjači idejno rešenje monumentalne spomeničke kompozicije i zgrade Spomen-dom dali su vajar Miodrag Živković i inženjer arhitekture Aleksandar Đokić iz Beograda.
U zgradi Spomen-doma smeštena je stalna izložbena postavka “Radnički bataljon i borba na Kadinjači” na prostoru od oko 150 m, sa preko 300 izloženih eksponata.
U jednoj od izložbenih sala smeštena je postavka “Užički kraj u NATO agresiji na SR Jugoslaviju”.
“Projekat „SPOMENICI UŽIČKOG KRAJA – Da li odolevaju vremenu?“se realizuje u okviru Konkursa za sufinansiranje projekata proizvodnje medijskih sadržaja u oblasti javnog informisanja u 2022. godini. Stavovi, mišljenja i zaključci izneseni u projektu nužno ne izražavaju stavove Grada Užica već isključivo autora.“
